To małopolskie miasto ma ponad 800-letnią historię, ale kojarzone jest głównie z historią najnowszą, z II wojną światową. Nic dziwnego, skoro był miejscem fabryki śmierci, a słowo Auschwitz zna cały świat.

Oświęcim to jednak nie tylko miasto, w którym był obóz koncentracyjny. Znajduje się tu wiele interesujących zabytków, atrakcji turystycznych wartych zobaczenia. Odczarujmy to miasto i zobaczmy także jego inną, jaśniejszą stronę.

Trudno pominąć to, co wydarzyło na tych terenach. To bowiem w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau wymordowano 1,1 mln ludzi, z czego 91% stanowili Żydzi. To miejsce-symbol. Symbol Zagłady i zła, którego nie da się z niczym porównać. Dlatego zwiedzanie Oświęcimia zaczniemy od muzeum i miejsca pamięci, by potem poznać inne atrakcje tego miasta.

Auschwitz - muzeum, którego się nie zapomina

Miejsce Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau - były niemiecki i nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady - to miejsce szczególne. Wizyta w nim to nie jest przyjemna atrakcja turystyczna, ale lekcja historii i lekcja o tym, co może zrobić człowiekowi inny człowiek. Nie sposób zrozumieć powojennej Europy i świata bez konfrontacji swojego wyobrażenia o człowieku z pozostałościami Auschwitz. KL Auschwitz był największym z niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i ośrodków Zagłady. Życie straciło tu ponad 1,1 mln mężczyzn, kobiet i dzieci różnych narodowości, zdecydowana większość ofiar to europejscy Żydzi. Był miejscem stopniowego wyniszczania więźniów i równocześnie największym ośrodkiem natychmiastowej, bezpośredniej zagłady Żydów. Miejsce Pamięci to dwie części byłego obozu - Auschwitz i Birkenau. Wizyta z edukatorem pozwoli lepiej je zrozumieć. Wystawa główna muzeum znajduje się na terenie byłego obozu Auschwitz I. Stanowi ważny element zwiedzania byłego obozu (oprócz terenu i oryginalnych, bądź częściowo zrekonstruowanych obiektów). Można na niej zobaczyć fotografie, fotokopie dokumentów, a także eksponaty, takie jak ubrania więźniarskie, prycze i inne sprzęty w jakie były wyposażone pomieszczenia więźniarskie, rzeczy odebrane deportowanym Żydom. Wystawa znajduje się na w blokach 4, 5, 6, 7 i 11. Dla właściwego zapoznania się z miejscem, które stało się symbolem Holokaustu europejskich Żydów i nazistowskich zbrodni popełnionych na Polakach, Romach i obywateli innych narodowości, niezbędne jest odwiedzenie obu części byłego obozu - Auschwitz I, Auschwitz II-Birkenau. Na pobyt w Auschwitz należy poświęcić ok. 1,5 godz. i co najmniej drugie tyle na poznanie Birkenau. Zwiedzającym są udostępnione tereny i większość obiektów byłych obozów Auschwitz I oraz Auschwitz-II Birkenau. Odwiedzający indywidualnie mogą zwiedzać Miejsce Pamięci samodzielnie bądź w zorganizowanych grupach z przewodnikiem. Warto pamiętać, wejście na teren Muzeum, możliwe jest tylko z zarezerwowaną wcześniej imienną kartą wstępu. Rezerwacji można dokonać na stronie visit.auschwitz.org. Liczba dostępnych kart wstępu jest ograniczona. Turyści powinni pamiętać o wcześniejszej rezerwacji terminu na stronie visit.auschwitz.org oraz przybycie na miejsce co najmniej 30 minut przed rozpoczęciem zwiedzania.

Oświęcim i jego wieża

Ponieważ Oświęcim to miasto z historią sięgającą daleko wstecz, warto przyjrzeć się jego zabytkom. Strażniczo-obrona wieża, dająca również schronienie mieszkańcom, jest najstarszą budowlą na wzgórzu zamkowym. Jej budowę rozpoczęto po 1241 roku, w ramach odbudowy grodu spalonego przez Tatarów. Wzniesienie wieży było przełomem w przekształcaniu drewniano-ziemnego grodu w zespół warowny. Od 2010 roku w wieży obronnej w Oświęcimiu działa muzeum. Wieża ma też dodatkowy atut - można wejść na jej szczyt i podziwiać z góry Oświęcim i jego okolice. Przed wejściem do środka warto przyjrzeć się jej z zewnątrz i dostrzec na wysokości pierwotne wejście. Dawniej prowadziły do niego drewniane schody, na dole mieściło się więzienie.

Muzeum Zamek

Będąc w Oświęcimiu trzeba z pewnością wybrać się na wzgórze zamkowe. Tam już w XI wieku pojawiło się osadnictwo. Później obiekty uległy zniszczeniu. Obecny zamek pochodzi z XVI wieku. W jego wnętrzach otworzono muzeum, w którym turyści poznają historię miasta. Ekspozycja stała podzielona jest na trzy sekcje tematyczne. To interesująca i różnorodna wystawa. Część archeologiczna przedstawia zabytki pozyskane w trakcie prac wykopaliskowych prowadzonych na wzgórzu zamkowym, na starym mieście oraz z terenu byłej twierdzy Wołek. Do najciekawszych obiektów, które można zobaczyć należą m.in. średniowieczne topory i siekiery, gwoździownica, czekan, XV-wieczny zachowany w całości gliniany garnek, podkowy, groty strzał i włóczni. Cennym eksponatem jest XV-wieczny obosieczny miecz żelazny znaleziony na wzgórzu zamkowym. Jak żyli dawniej ludzie na tych terenach? O tym opowie ekspozycja Wnętrza Mieszczańskie. Prezentowane na wystawie wnętrza mieszkalne są próbą rekonstrukcji wystroju domów przedwojennego Oświęcimia. Zobaczyć można salon-jadalnię, gdzie zasiadano do stołu. Charakter tego wnętrza podkreśla drewniany stół oraz pokojowy kredens. Ten komplet mebli został wykonany w 1930 roku w oświęcimskim Zakładzie Salezjańskim jako prezent ślubny dla młodej pary z Oświęcimia. Obok stoi pochodzący z początku XX wieku fortepian z Lipska. W salonie umieszczona jest również bogato zdobiona dwudrzwiowa szafa z witryną. Na półkach poukładane są maleńkie filiżanki porcelanowe, talerzyki deserowe z Ćmielowa… Resztę musicie zobaczyć sami. W muzeum można zobaczyć także pokój sypialny oraz dziecięcy. W sypialni zobaczymy na przykład drewnianą szafę z damską garderobą. To bardzo ciekawe eksponaty: bluzki i sukienki z lat 20-tych XX wieku, plecione, skórzane sandały damskie z prawidłami, mufka obszyta futrem chroniącą dłonie pań przed zimnem. W pokoju dziecięcym wzrok przyciągają przedwojenne zabawki. Mamy tutaj wózek i lalkę wykonaną z masy papierowej z końca XIX wieku, zestaw liter do nauki alfabetu, a nawet formę do odlewania ołowianych żołnierzyków! Ciekawym obiektem jest ławka szkolna. Do zwiedzania jest także kuchnia i gabinet. W trzeciej części przygotowano obraz Oświęcimia jako królewskiego miasta. Ekspozycja przedstawia okres autonomii galicyjskiej aż do wybuchu II wojny światowej w 1939 roku. Był to czas prosperity dla miasta, charakteryzujący się rozwojem przemysłu, handlu, komunikacji przy równoczesnym wzroście świadomości obywatelskiej i rozwoju kultury. Miasto Oświęcim było wówczas areną ważnych wydarzeń historycznych oraz miejscem pokojowego współegzystowania dwóch kultur - żydowskiej i katolickiej. Wystawa przedstawia m.in. walory przedwojennego, galicyjskiego miasta Oświęcimia pod względem architektonicznym.

Tunele pod miastem

To kolejna atrakcja turystyczna Oświęcimia. Pod zamkiem znajdują się dwa zabytkowe tunele. Pierwszy, biegnący ze wschodu na zachód został wybudowany pod koniec XVIII wieku w czasie zaboru austriackiego. Drugi tunel został wybudowany przez Niemców w latach 1940 - 44. Teraz zostały wykorzystane do celów turystycznych. Otwarto w nich najnowszą atrakcję Oświęcimia - Interaktywną Trasę Historyczną „Gra o Niepodległość”. To miejsce spodoba się dzieciom, ale dorośli także będą zadowoleni. Interaktywna Trasa Historyczna w tunelach wzgórza zamkowego ma charakter fabularnej ścieżki i dotyczy wydarzeń z okresu I wojny światowej na ziemiach polskich. Uczestnicy wycieczki wcielają się w postać młodego rekruta z Oświęcimia, Ignacego, który wraz z Legionami Polskimi przebywa całą ścieżkę bojową aż do odzyskania przez Polskę Niepodległości. Gra rozpoczyna się od filmu przedstawiającego rodzinę Kruczałów z Oświęcimia, których syn Ignacy, zamierza wcielić się do Legionów Polskich, potem uczestnicy gry udają się do tuneli pod zamkiem i mają za zadanie przejścia kilkanaście stanowisk, które wymagają podjęcia interakcji (rozwiązania kolejnych zadań logicznych, zręcznościowych, manualnych oraz opartych na wiedzy własnej). Czy to nie ciekawa atrakcja?

Żydowski świat Oświęcimia

To miasto w Małopolsce, jak wiele innych na tych terenach, było przed II wojną światową zamieszkałe przez żydowską społeczność. Około 60% mieszkańców miasta modliła się w synagogach i świętowała szabas. Synagoga Chewra Lomdei Misznajot, Muzeum Żydowskie oraz cmentarz żydowski w Oświęcimiu – to miejsca, które przypominają o świecie, którego już nie ma. W mieście istniało około 20 synagog i żydowskich domów modlitwy. Jedyną zachowaną do dziś synagogą jest Chewra Lomdej Misznajot, która razem z Muzeum Żydowskim tworzy Centrum Żydowskie. Synagoga została wybudowana pomiędzy rokiem 1913 a 1918 przez Stowarzyszenie Studiujące Misznę. Jest przykładem bejt midraszu z początku XX wieku, łączącego dom modlitwy z miejscem edukacji religijnej. W sąsiednim budynku bezpośrednio połączonym z bożnicą, znajduje się Muzeum Żydowskie z wystawą „Oszpicin. Historia żydowskiego Oświęcimia”. Ekspozycja składa się z archiwalnych fotografii, dokumentów, eksponatów i multimediów. Zobaczymy tu przedwojenne żydowskie życie. Świadczy o nim także cmentarz. Założony został w połowie XVIII wieku, a najstarsza macewa pochodzi z 1757 roku. Uchodzi on za jeden z najlepiej zadbanych tego typu obiektów na obszarze Małopolski i znajduje się na nim ponad 1000 macew, są tu także ohele (grobowce). Miejsce niezwykłe, ważne. Koniecznie musicie poznać żydowską historię Oświęcimia. Oczaruje was i przepełni nostalgią i spowoduje zadumę.

Muzeum Ratusz

Jak widać, Oświęcim to miasto interesujące pod wieloma względami i atrakcyjne turystycznie. Kolejne godne polecenia miejsce to Muzeum Ratusz. Jego oferta przypadnie do gustu turystom w każdym wieku. Muzeum w sposób nietuzinkowy przybliża dzieje miasta. To będzie podróż w czasie przez osiem wieków. Zaczyna się w średniowieczu, a kończy w czasach współczesnych. Wirtualnymi przewodnikami po tym najstarszym okresie jest pierwsza oświęcimska para książęca - Władysław i Eufrozyna. To z nimi można obejrzeć stare dokumenty, pieczęcie, a dzięki interaktywnym rozwiązaniom tu zastosowanym cofnąć się do pierwszych lat istnienia grodu. Zobaczymy m.in. cele więzienne z różnych okresów przeszłości miasta, będą opowieści o epidemiach, pożarach, powodziach i potopie szwedzkim. Druga część wystawy to czasy I wojny światowej. Dużą frajdą jest kolejna odsłona dziejów Oświęcimia, od czasów Młodej Polski. To w tej części prezentowany jest samochód Oświęcim - Praga model Baby z 1936 roku (produkowany w Pradze, składany w Oświęcimiu). Oświęcim Praga to był prawdziwy cud techniki na rynku samochodów w Polsce przed II wojną światową. Po przejażdżce czeka zwiedzających historia KL Auschwitz. Współczesność zaś to opowieść o działaniach pokojowych, kulturalnych i sportowych Oświęcimia. Zapraszamy na tę pasjonującą wycieczkę!